Nuacht

Sceilg MhichÁl - Achoimre ar Oibreacha SeandálaÁochta

Martin Reid
4ú Deireadh Fómhair 2011

Thug SeirbhÁs na SéadchomharthaÁ Náisiúnta faoi thochailtÁ seandálaÁochta an samhradh seo ar láithreán léibhinn shaorga ar a dtugtar “ardán an tÁ solais”. Á“ Dheas ar Sceilg MhichÁl atá an t-ardán seo suite, gar do na céimeanna ó Dheas atá ag dul suas go dtÁ an mhainistir, ag pointe atá timpeall is 100 céim os cionn bhóthar an tÁ solais. Rinneadh an chigireacht sular thosaigh Oifig na nOibreacha PoiblÁ ar oibreacha caomhnaithe chun balla an léibhinn a dheisiú. BhÁ cuid den bhalla tugtha uaithi agus mheas An tÁšdarás Sláinte agus Sábháilteachta nach raibh an láithreán sábháilte.

Tháinig fianaise chun solais leis an obair go raibh dhá bhalla ann a bhain le foirgneamh nárbh eol roimhe sin a leithéid a bheith ann. BhÁtÁ ag úsáid an léibhinn mar chairéal le clocha a bhaint le haghaidh na tógála. BhÁ plástar taobh istigh ar na ballaÁ agus bhÁ fianaise ann ón déanmhas gur úsáideadh sclátaÁ dÁn, gur úsáideadh moirtéal chun go mbeadh greim ag na sclátaÁ ar urla na mballaÁ, agus fuarthas gloine fuinneoige agus corrbhlúire brÁcÁ. ÁirÁtear iad seo a leanas leis an bhfianaise go raibh an áit áitithe — meascán de phÁosaÁ briste criadóireachta ó chrúscaÁ cruachré, buidéil ghloine, cupán poircealláin go pÁosaÁ de phlátaÁ agus cnámha ainmhithe lena n-áirÁtear cnámha muc, éan agus iasc. Ceaptar go raibh an foirgneamh seo ar cheann de na déanmhais ba luaithe a thóg tógálaithe an tÁ solais ar Sceilg MhichÁl am éigin i ndiaidh 1820. Thángthas ar shraith de 3 chéim chloiche freisin a bhÁ ag dul ón léibheann go dtÁ na céimeanna ó Dheas. NÁor thángthas ar aon fhianaise go raibh ábhar ná déanmhais ann ó thráth nÁos luaithe ná an 19ú céad.

Nuair a fuarthas amach gur thit bollán mór amháin agus gur leag sé agus gur bhris sé cuid de cheann amháin de bhallaÁ taoibh an léibhinn (féach an grianghraf atá leis seo) ba rÁléir a chontúirtÁ is a bhÁ an láithreán. NÁ dhearnadh aon iarracht an bollán a aistriú. D’fhéadfadh sé gur chuir titim an bholláin seo ag athmhachnamh iad ar an úsáid a bhÁ á baint acu as an léibheann seo agus gur baineadh anuas an foirgneamh ansin.
Pictiúir ina bhfuil bollán mór le feiceáil agus é tite anuas sa mhullach ar bhalla a bhÁ ann nÁos luaithe.

Nuair a baineadh anuas an foirgneamh a bhÁodh ann, glanadh cuid den léibheann agus aistrÁodh roinnt de na clocha ionas go n-úsáidfÁ iad in áit eile. Tógadh dhá bhalla nua taoibh ar an léibheann ansin, agus úsáideadh cuid de na clocha a bhÁ san fhoirgneamh a bhÁ ann roimhe sin. B’fhéidir gur tógadh na ballaÁ seo chun slacht a chur ar an léibheann nuair a bhÁ aon chlocha tógála a theastaigh aistrithe go háit eile. BhÁ tráidire dinnéir plaisteach, pÁosaÁ de bhuidéal gloine agus leathphingin a raibh Áomhá Sheoirse V agus an bhliain 1936 uirthi ar na fionnachtana a fuarthas a bhain leis an gcuid seo den úsáid a baineadh as an léibheann.

Táthar i mbun atógála anois ar an gcuid de bhalla tosaigh an léibhinn a bhÁ tar éis tabhairt uaithi agus is iad na clocha céanna atá in úsáid. Nuair a bheidh na hoibreacha crÁochnaithe, pointe sábháilte ar an turas a bheidh sa léibheann áit a bhféadfaidh cuairteoirÁ a scÁth a ligean agus iad ar a mbealach suas na céimeanna go dtÁ an mhainistir. Táthar ag súil leis dá bharr seo go mbainfidh na cuairteoirÁ sin a bhÁonn scanraithe ag an 620 céim nó tuilleadh atá le dreapadh le dul chomh fada leis an mainistir nÁos mó sásaimh as an dreapadh.

Martin Reid
SeandálaÁ, An tAonad Cartlainne, SeirbhÁs na SéadchomharthaÁ Náisiúnta.